Borobudur'da Nirvana'ya Ulaşmak
Güneydoğu Asya ve Okyanus da bulunan Endonezya seyahatimden önce dünyanın en kalabalık takım adasından oluşan bu ülkede (tam 17.508 adadan oluşuyor) bu kadar etkileyici bir 'eski dünya' mirası ile karşılaşacağımı bilmiyordum.!
Endonezya'nın başkenti Jakarta' nın da yer aldığı Java adasında bulunan ve dünya'nın en büyük Budist tapınağı olan Borobudur tapınağından bahsediyorum. İki yüzyıl kadar önce keşfinden bu yana dünya Budizm merkezinin çok uzağında neden böyle bir tapınağın yer aldığını hala sır.
Borobudur Tapınağı 1997”de UNESCO Dünya Kültür Varlıkları Listesine alınmış. M.S. 8. yüzyıl başında Sanmaratungga tarafından inşa edildiği sanılıyor.
Bu gizemli tapınağı görmek için, tapınağın tam karşısında bulunan otelimizden, güneşin doğuşunu tapınağın tepesinden görebilmek amacıyla oldukça erken bir saatte heyecanla yola çıktık.
Bir buçuk yüzyıl boyunca Java”da Budizmin ruhani merkezi olan hem tapınak hem de Budistler için bir hac merkezi olan Borobudur'a sabaha karşı ulaşmak başlı başına büyülü bir deneyim.
Bu kadar kalabalık bir topluluğun belli bir düşünce ve tabiî ki inanışla bir araya gelmiş olmasının yarattığı enerjiden bu inanışın dışında biri olarak bile etkilenmemek mümkün değil. Özellikle benim gibi şans eseri Budizm öğretisinin kurucusu Buda nın doğum yılında burada iseniz..
Dünyanın dört bir yanından gelen binlerce Budistler, Budist rahipler ve turistler.. hep birlikte bu gizemli yapıyı görmek ruhani deneyimi yaşamak için ordasınız, düşünsenize bugün bile öğretileriyle hayatın derinliğini anlatan Budizm gibi büyük bir inanışın en önemli merkezindesiniz ve işte bu tarif edilemez bir atmosfer. Borobudur daki her bir rölyef ve Buda heykeli size en tepeye çıkana dek hayatı kısaca özetliyor.
Öyle ki doğuya bakan ana girişten giren bir budist hacı, her iki tarafı da budist öğretiye ait rölyeflerle dolu açıkhava koridorlarında yükselerek yaptığı yaklaşık beş kilometrelik uzun dairesel yürüyüş sırasında, günümüzün metaryalist dünyasından kurtularak sembolik olarak Nirvana aşamasına ulaşıyor.
Borobudur un 10 görkemli katı hayatta Bodhisattva *mertebesinin 10 gerekli şartı *ile sembolize edilmiş. Günümüzde Budistlerin hacı olabilmek için geldikleri Borob udur'un çevresinde 7 kez dönmeleri gerekiyor.
M.Ö.563-483 arasında Hindistan'da yaşadığı tahmin edilen ruhani öğretmen Gautama Buddha (Buda)nın kurucusu olduğu Budizm de 7 sayısı önemli; çünkü aydınlamış Buda doğduktan yedi dakika sonra yedi adım atmıştır ve her adımı ile yerde lotus çiçekleri çıkmıştır. İnsan, evrimini yedi kademede tamamlar yedide kendi ile bütünleşir.
Doğru enerji kullanımı ile sekiz ve dokuzuncu da ise evren ve tanrı ile bütünleşir. Borobudur'da da aslında yedi kat var. Son üç kat ise Nirvana* yolculuğunun ara kademelerini oluşturmakta..
Borobudur tapınağında 504 adet Buda heykeli var, insaat dokuz rakami cevresinde planlanmis ( 5+0+4= 9 ).Tapinagin en tepesindeki bölgede 72 Budha heykeli ( 7+2=9) benzeri yapılar içinde korunmuş.
İnanışa göre ilk katı temsil eden ilk beş terasta 432 Buda heykeli, ikinci katı temsil eden yukarıdaki üç terasta da içerisinde birer buda heykeli olan 72 stupa bulunuyor. Nirvana'yı temsil eden dokuzuncu kattaki ana stuba'nın içi boş..
Uzandığı her yönde 92 Buda heykeli ve 1460 rölyef sahne yer alıyor. Alt katta, 160 neden sonuç ilişkisini anlatan rölyef, orta katta Buda”nın hayatına ilişkin birtakım hikayeler ve Jataka masallarından sahnelerin resmedildiği rölyefler, üst katta da duvarla çevrelenmiş kare balkon bulunuyor. Balkonu içine alan yuvarlak duvarlar, başlangıcı ve sonu olmayan bir çemberi anlatıyor.
Hepsinin heykellerinde beş yönden birini gösteren bir el işareti var. Doğuyu gösteren el dünyayı adalete çağırırken, güney kutsamayı, batı meditasyonu, kuzey korkusuzluğu ifade ediyor. Merkezde ise öğretmeyi anlatan bir ifade var.
Buda'nın Hindistan da felsefesini oluştururken altında meditasyon yaptığı için kutsal kabul edilen Bodhi ağacının arkasında yükselen 3000 metrelik aktif Murabi Yanardağ'ının sisler içindeki zirvesi çok etkileyici.
Borobudur'un bir diğer özelliği ise tepeden bakıldığında yapının şeklinin tam bir mandala şeklinde olması. Hindistan kökenli dinlerde metafizik veya sembolik bakımdan meta veya mikro kozmosu gösteren şekiller olan Mandalalar, budizim felsefesine göre onu temaşa eden için evrendeki kutsallığın içkinliğini ve aynı kutsallığın kendisindeki potansiyel durumunu hatırlatan önemli işaretlerdir. Budist bağlamda mandala'nın amacı insanın acısına onu aydınlanmaya ulaştırarak son vermek ve hakikate ilişkin doğru görüşe ulaştırmaktır.
Mandala bugün bir meditasyon aracı olarak kullanılıyor bu nedenle tapınağa geldiğinizde itibaren kendinizi huzurlu hissetmeniz, zorluklarla çıktığınız 9. Katında oturup güneşin doğuşunu seyrederken sembolik olarak bile olsa mistik yanınızın size verdiği dünya telaşının boş olduğu inancı nedensiz değil.
Budizmin en üst sembolü olan Borobudur, aynı zamanda da evrenin bir tasarımını meydana getiriyor. Üç bölüme ayrılmış olması mikro-kozmosu anlatmak için inşa edilmiş. Mikro-kozmosta, insanoğlunun istekleri negatif etkilere açık; orta bölümde bu negatif etkiler insanoğlu tarafından pozitif olanlarla bastırılıyor, en üst bölümde ise insanoğlu artık isteklerle çevrili değil.
Nitekim Buda”nın felsefesine göre, acı çekmemek için hiçbir şeyi istememek gerekir. İnsanlar istediklerini elde edemediklerinden ötürü mutsuzdurlar, istemekten vazgeçerlerse mutlu olurlar.
Rehberimiz bize bunları anlatırken biz anlattıklarının etkisinde yaşamımızda nelerden vazgeçerek mutlu olacağımızı düşünüyor ve hemen gerçek dünyaya kendimizi bırakmak istemiyoruz.
NERMIN YURTOĞLU
**Bodhisattva Budist düşüncede kendini tüm duyarlı canlıların Budalığa ulaşmasına yardımcı olmaya adamış kişidir. Sanskrit Bodhisattva kelimesi "aydınlanma ('bodhi') ve gerçek ('sattva')" kelimelerinden oluşmuştur.
** Nirvana Budizm'in en yüksek rütbesi olup, sonsuz ve acısız bir huzuru ifade eder. Kozmoloji yönünden, insanın artık doğum zincirlemesinden kurtulmasıdır. Metafizik yönden, en yüksek değer ve mutluluktur.